فرهنگ امروز: نشست «آسیب‌شناسی تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی و سال‌های پس از آن» با سخنرانی مجید تفرشی، تاریخ‌نگار و سندپژوه و رضا مختاری اصفهانی، تاریخ‌نگار و سندپژوه و محمدجواد حسینی، دبیر برنامه و مدیر روابط عمومی شرکت چاپ و نشر بین‌الملل جمعه (30 اردیبهشت‌ماه) در سالن ناشران عمومی سرای اهل قلم سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد
همچنین در این نشست طبق اعلام قبلی قرار بود عباس سلیمی‌نمین، مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران نیز سخنرانی کند که نتوانست در برنامه حضور پیدا کند.
تفرشی ابتدا شرحی از جریان‌های تاریخ‌نگاری پس از انقلاب داد و پس از آن به بررسی آسیب‌های تاریخ‌نگاری پرداخت و گفت: ما در سال‌های اخیر یک موهبت و یک بلیه همزمان با هم در تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی داشتیم و آن منابعی است که از سوی موسسات پژوهشی مستقل، غیروابسته یا کاملا وابسته امنیتی منتشر می‌شود. آثاری که بخشی از آن تاریخ‌نویسی براساس منابع امنیتی است و بخش دیگر انتشار اسناد امنیتی.
او افزود: چون ریشه کار در هر دو مورد، ارائه آثار به اسناد غیرقابل دسترسی توسط عموم برمی‌گردد در واقع کار خیلی دشوار می‌شود. ضمن این‌که منابع بسیار مهم هستند؛ به عبارتی غیرقابل اغماض و چشم‌پوشی به شمار می‌آیند، اعتماد و اعتبارسنجی آنها هم خیلی اشکال دارد. (ضمن این‌که تعدادی از این موسسات در نمایشگاه کتاب غرفه دارند) به نظر می‌رسد این اتکای محض به اسناد امنیتی ساواک که راست و دروغ آن دشوار است و بدتر از آن سَرند کردن و گزینشی چاپ کردن آنها، کار تاریخ‌نویسی تاریخ انقلاب و پس از آن را دشوار کرده و یک دام و چاله‌ای است برای تاریخ‌نگاری تاریخ معاصر هر چند در برخی از آنها اطلاعات مفیدی هم به دست می‌آید.
این سندپژوه عنوان کرد: واقعیت این است پس از انقلاب چه از نظر تلفیق سازمان‌های آرشیوی و چه دسترسی به اسناد تاریخی شکوفایی بسیار چشمگیری نسبت به قبل از انقلاب رخ داده است. چه آرشیوهای دولتی چه آرشیوهایی که وابسته به بنیاد مستضعفان به شمار می‌آیند و آرشیوهای خصوصی. اما در این میان آنچه نکته فراموش شده این آرشیوهاست؛ هنوز در ساز و کار ذهنیت آرشیویست‌های ما و موسساتی که سیاست‌های این آرشیوها را تعیین می‌کنند، این نگاه وجود دارد که استفاده از اسناد تاریخی یک حق عمومی نیست بلکه یک امتیاز ویژه است تا زمانی که چنین نگاهی وجود دارد و از یک حق عمومی به عنوان یک امتیاز ویژه نگریسته می‌شود انحطاط و مشکلاتی در سازمان‌های آرشیوی ایران وجود خواهد داشت.
تفرشی گفت: اگرچه تعداد آرشیوها نسبت به قبل از انقلاب به چندین برابر افزایش یافته یا حجم اسناد آزاد شده 500 برابر شده باشد، تا زمانی که این دشواری و مشکل وجود دارد و محققان نمی‌توانند به اسناد آرشیوی داخلی به عنوان حق عمومی نگاه کنند، باعث می‌شود که اسناد به شیوه ویژه‌خواری و رانت مورد استفاده قرار بگیرد. ضمن این‌که اسناد خارجی بیشتر اولویت پیدا می‌کنند و نگاه‌ها بیشتر به سمت آثار منتشر شده در خارج از کشور متمایل می‌شود و این مشکل نباید به بهای نادیده گرفتن اسناد داخلی تمام شود.
منافع ملی در گرو حمایت از تاریخ‌نگاری مستقل
در ادامه این نشست رضا مختاری‌اصفهانی، تاریخ‌نگار و سندپژوه ابتدا به تاریخ‌نگاری دولتی اشاره کرد و بعضی آثار تاریخ شفاهی که از سوی موسسات دولتی چاپ می‌شود، مورد بررسی آسیب‌شناسانه قرار دارد و بعد بر جریان تاریخ‌نگاری مستقل با دغدغه تاریخی تاکید کرد و گفت: ما در تاریخ‌نگاری پس از انقلاب به یک جریان سومی نیاز داریم که نه قصد داشته باشد تاریخ قبل از انقلاب را گل و بلبل نشان دهد نه جریانی که همه چیز را سیاه ببیند؛ بلکه تاریخ‌نگاری که محققانه و منصفانه باشد. امروز بخشی از نسل جوان روایت خارج کشور (روایت غیرعلمی و غیرتاریخی) را به عنوان تاریخ قبل از انقلاب اسلامی می‌پذیرند! پذیرش این روایت به این دلیل است که چون نسل جدید مطالعه کمتری دارد، روایت شفاهی رسانه را خیلی بهتر می‌پذیرد؛ روایتی که به لحاظ هنری هم از مقبولیت بیشتری برخوردار است و بیشتر مورد قبول نسل امروز است.
او ادامه داد: باید به محققان داخلی که تاریخ را با تکیه بر تحقیق و اسناد روایت می‌کنند، بهای بیشتری داده شود. زیرا آنها منافع ملی را درک کردند و روایت تاریخ را با فهم منافع ملی به نگارش درمی‌آورند. اگر به آنها فرصت روایت تاریخ داده نشود و تنها به بیان روایت یک طرفه از سوی نهادها و سازمان‌های دولتی بسنده شود، روایت یک طرفه‌ای در خواهد آمد که جریان تاریخ‌نگاری مستقل را سرخورده خواهد کرد و باعث به وجود آمدن دوگانه‌سازی خواهد شد که در تاریخ‌نگاری خودش را نشان خواهد و وجه منفی این رویکرد موجب می‌شود که مرجعیت تاریخ‌نگاری در داخل به خارج از کشور منتقل می‌شود و در آینده دست تاریخ‌نگاری داخلی را بسیار خالی می‌کند و دیگر از آنچه که منصفانه است نمی‌توانید دفاع کنید.
سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «با کتاب سلامتیم» از 21 اردیبهشت تا 31 اردیبهشت به صورت فیزیکی و مجازی در حال برگزاری است.
نظر شما